Васіль Герасімчык - Зямля наша з вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся Літоўцы
У 1989 годзе ў Вільні ў касцёле Святога Францыска Асізскага, больш вядомым як Бернардынскі, быў знойдзены рукапісны дакумент пад назваю “№6 Мужыцкая праўда”. Яго змест цалкам адрозніваецца ад надрукаванага нумару газеты, які з’явіўся ў снежні 1862 года, і быў прысвечаны светапогляду селяніна і ўніяцкай веры.
Гэты варыянт з’яўляецца ўнікальным і вылучаецца з усяе серыі. Ён паўстаў падчас канфлікту Вільні і Варшавы ў пытанні кіраўніцтва паўстаннем у Беларусі і Літве. Польскі Цэнтральны нацыянальны камітэт імкнуўся цалкам падпарадкаваць паўстанцкую арганізацыю ў так званым “Паўночна-Заходнім краі” Расійскай імперыі, на чале якой у гэты час стаў Кастусь Каліноўскі.
Канфлікт ледзь не перарос да поўнага разрыву адносінаў. Падчас планавання далейшых крокаў у новаствораным Літоўскім правінцыяльным камітэце (ЛПК) і з’явіўся гэты нумар “Мужыцкай праўды”, датаваны па старым стылі 12 кастрычніка 1862 года і змацаваны пячаткай арганізацыі ў выглядзе поціску рук з надпісам “Адвага/Развага”. Але пасля аднаўлення ў лістападзе 1862 года перамоваў з варшаўскім цэнтрам паўстання, нумар так і не з’явіўся.
Магчыма, аўтары палічылі яго заўчасным ці з’явіліся іншыя перашкоды. У любым выпадку, у такой форме ў публіцыстыцы Канстанціна Каліноўскага паняцці “літоўцы” і “літоўская зямля” падчас паўстання не гучаць. А ў “Лістах з-пад шыбеніцы” іх месца занялі “мужыкі Беларусы”.
Надрукаваны нумар 6 Мужыцкай праўды
Ніжэй змяшчаем поўны тэкст ненадрукаванага нумару “Мужыцкай праўды”
Старонка 1 рукапіснага тэксту ненадрукаванага нумару Мужыцкай праўды
“Вы, Дзецюкі, пэўне, не ведаеце, хто вы такія, як называецца гэта зямля на якой нашыя бацькі жылі, на якой мы жывемо і нашыя дзеткі жыці будуць, — што з ею чаўплося з даўніх лет, якім гэта способом маскаль пад сябе загарнуў і для чаго то ён нас да гэтае пары яшчэ трымае. Каб кажен з нас не быў як быдла, што нічого не знае, а ведаў усё тое, што чэлавек вольны ведаць павінен, — я пішу гэто пісьмо – вы, Дзецюкі, адно з увагаю мене паслухайце.
Зямля наша з вякоў вечных называецца літоўская, а мы то называемся Літоўцы. Калісь то і нашыя бацькі імелі сваіх казалак, што адвагу іх на вайне, а справядлівасць у судзе на цэлы свет зналі. Дла таго то Палякі, што то жывуць каля Варшавы нашага Караля выбралі і сваім Каралём, з гэтае пары, Дзецюкі, мы прысягнулі на век вякоў жыці з Палякамі, разам на вайну хадзіці, меці адзін ронд, адну вечу і як шэрока зямля наша адну вольну для ўсіх.
Но не думайце каб усе гэтага хацелі, было і меж намі шмат, а найбольш з вялікага панскага роду, што ім вольнасць такая вельмі калола вочы; для таго то яны шукалі только спосабу як скруціці вольнасць і самім адно з яе карыставаць. Но проціў грамады не маглі нічога зрабіці.
І было бы добрэ у нашом краю. Но на нашае безгалоўе ў суседзцтве з намі жыў маскоўскі Цар. У яго, Дзецюкі, з роду не было ніякой вольнасці, ніхто нават не быў жыцця пэўны.
Для таго то Цар маскоўскі вельмі збаяўся, каб народ яго угледзеўшы нашу вольнасць не стаў бунтавацца і не выгнаў Цароў сваіх
За усе головы. Пачаў ён для таго з намі ваяваці, но ніяк не мог нас абдужаці, і якое бы ён не прысылаў войска, мы заўсюды яго выганялі.
Тагды Цар маскоўскі не могучы нас вайною пабіці, выдумаў другі спосаб: стаў (напісана замест закрэсленага слова “пачаў”) ён з гыцлямі, што адно чыхалі на нашу вольнасць шахраваці, і яны яму здрадаю Польш аддалі, а Цар за тое запісаўшы нас у сказкі і ў паньшчыну пазволіў кажнаму абдзіраці і сам стаў глуміці.
Дзецюкі, братцы мае мужыцкага роду, а ты чые з нас уже той час, калі мы на векі застанемся з маскоўскім здзерствам, а вольнасць справядлівая будзе наградаю за нашу працу, за нашу кроў, што пральецца, выганяючы маскоўскую шараньчу!
Правінцыяльны Літоўскі Камітэт дазваляе друкаванне з умоваю нязмены і вяртання арыгіналу.
Вільня, д. 12 кастрычніка 1862 г.
Старонка 2 рукапіснага тэксту ненадрукаванага нумару Мужыцкай праўды
Категории статьи:
Оцените статью: от 1 балла до 10 баллов:
